Συνέντευξη- θΕμιΔα μΠαΖακΑ*

Θέμις Μπαζάκα

“Κάτι μας λέει αυτή η εξέγερση”

Η Θέμιδα Μπαζάκα λίγες μέρες μετά από τον σκληρό Δεκέμβρη του 2008

μιλάει στην Parallaxi και στον Πάνο Μιχαήλ για τον εσωτερικό μετεωρισμό της

πεπλανημένης πλειοψηφίας, τις εξεγερτηριακές μορφές διεκδίκησης,

το χαμένο κοινωνικό κέντρο και εξηγεί γιατί πιστεύει πως οι νεανικές ουτοπίες

θ' αποτελέσουν τη Bossa Nova που θα καταπνίξει τα δυσοίωνα

μεγαλεία των golden boys του καταναλωτικού κυνισμού.

Bossa nova, εκτός από τον τίτλο της παράστασης που συμμετέχετε αυτό τον καιρό και που ανεβαίνει στο ΜΜΘ, πάει να πεί νέο κύμα.

Κάτα πόσο ο έρωτας λειτουργεί πια στη ζωή των ανθρώπων ως bossa nova κυρία Μπαζάκα;

Ο έρωτας έχει χάσει τον μπούσουλα.

Παίζουν όλα πια μ' ένα τρόπο τελείως lifestyle για αυτό και οι άνθρωποι είναι πιο μόνοι από ποτέ.

Δεν ερωτεύονται, δεν έχουν υπομονή, δε κοιτάζουν τους ανθρώπους.

Ζούμε μόνοι μας. Είμαστε εντελώς αποξενωμένοι.

Δεν παίζει τίποτα ενδιαφέρον πια.

Το πολύ ένα βιαστικό one night stand.

Τι εντύπωση σας έχει αφήσει η για πρώτη φορά ενασχολησή σας με το χοροθέατρο;.

Ήταν τόσο απελευθερωτικό για μένα, το να μπορέσω να εκφραστώ έξω από τα καθιερωμένα. Το να βάλω το σώμα μου να έχει μια ικανότητα εκφραστική τέτοια που σε καθημερινή βάση δεν την είχα συνηθίσει, ήταν ένα θέμα. Δεν ήμουν χορεύτρια. Έπρεπε να μπώ σε μια διαδικασία. Είμαι η πιο μεγάλη εκεί μέσα οπότε είχα ένα άλλο κύρος. I was the storyteller (γέλια). Παρολ' αυτά οι πρόβες ήταν τόσο εύφορες, τόσο διασκεδαστικές και τόσο παραγωγικές που ενώ εκείνη τη περίοδο ζούσα μια δύσκολη προσωπική ιστορία η Bossa Nova με διέσωσε ώσπου να βγώ από το μαύρο τούνελ που είχα μπεί.

Μ' έκανε να τολμήσω να κάνω πράγματα με το σώμα μου που πιο πριν δε το αναγνώριζα.

Είμαι ευγνώμων στον Ρήγο πραγματικά.

Στο σύμπαν της παράστασης οι εντάσεις, οι προβληματισμοί,

ο πόνος για το τέλος του έρωτα βυθίζονται μέσα στην ανεμελιά,

το φλέρτ με την νεότητα, τις ερωτικές ψευδαισθήσεις.

Τι μένει τελικά απ' όλο αυτό;

Υπάρχει μια θεατρική σύμβαση σ' αυτή τη παράσταση.

Ωραία κορμιά, ωραία κουστούμια, και ευφορική χαρά.

Όχι όμως για πολύ. Ότι θίγει σε σχέση με τον έρωτα είναι αδιέξοδο.

Δε τον ωραιοποιεί, δε τον εξωραΐζει τον έρωτα.

Όλη αυτή χαρά περιέχει μια εσωτερική σκοτεινιά. Οι άνθρωποι είναι μόνοι.

Όλοι είμαστε κατά βάθος μόνοι.

Και λέει πως ίσως μέσα από αυτό βγεί κάτι αγνό, αθώο και συμπαγές.

Κάτι αληθινό.

Είσαστε θεσσαλονικιά αν θυμάμαι καλά. 

Ναι, γεννήθηκα και έμενα πίσω από τη Ροτόντα. 

Αποστόλου Παύλου.

Ποιά ήταν η αγαπημένη σας διαδρομή;

Να κατεβαίνω από το σπίτι, όλο το δρόμο από Ναυαρίνου και να φτάνω παραλία.

Μετά να κόβω αριστερά και να περπατάω.

Όταν ήρθα στην Αθήνα για να μείνω δεν μπορούσα να προσανατολιστώ

γιατί δεν ήξερα που είναι η θάλασσα (γέλια).

Τι σας αρέσει στη Θεσσαλονίκη;

Η Παραλία, η Παραλία, η Παραλία (γέλια).

Όλα τ' άλλα είναι μύθος. 

Η πόλη δεν είναι έτσι όπως ήταν πια.

Έχει βυθιστεί κι αυτή σε έναν επαρχιώτικο καταναλωτισμό, έναν αυτιστικό εγκλεισμό αδιανόητο και δεν την αναγνωρίζω. Αυτή η πόλη έχει βγάλει τους πιο δημιουργικούς, τους πιο πνευματικούς ανθρώπους. Την εποχή που ήμουνα νέα που σπούδαζα στο ΚΘΒΕ και δούλευα στα μπάρ, υπήρχε μια ζωντανή δημιουργική σκηνή στη πόλη. Παιδιά της γενιάς μου.

Ακόμα συμβαίνουν πράγματα αλλά όχι με τη μαζικότητα που υπήρχε τότε στη δεκαετία του 80.

Και τι δε σας αρέσει;

Δεν με αρέσει ο υλισμός της, δεν μου αρέσει που δε τη φροντίζουνε καθόλου

και δε μου αρέσει που έχουν αυτόν τον Δήμαρχο, αυτόν τον Νομάρχη κι αυτόν τον Μητροπολίτη.

Αυτό κάτι δείχνει για τη Θεσσαλονίκη.

Πόσο μπορεί ένας καλλιτέχνης, ένας ηθοποιός στη σημερινή κοινωνική και μιντιακή πραγματικότητα να λειτουργήσει μ' ένα τρόπο

που να μην είναι αποστειρωμένος και απονευρωμένος από αυτά που συμβαίνουν τριγύρω;

Είναι πολύ δύσκολο. Πολύ πιο δύσκολο απ' ότι παλιότερα. Γιατί όλοι είμαστε πορωμένοι και διεφθαρμένοι ως ένα σημείο. Έχουμε χάσει οι περισσότεροι την εσωτερική μας φλόγα. Ας μην λησμονούμε πως οι μισοί έλληνες ηθοποιοί δεν οδηγήθηκαν από κάποια φλόγα, αλλά από μια απελπισία του τύπου κάτι να κάνουμε, από μια εικόνα του τι είναι ηθοποιός λόγω τηλεόρασης. Τα περισσότερα παιδιά θέλουν να γίνουν διάσημοι και να βγάλουν λεφτά. Αλλά κανένας δεν τους είπε πως κανένας έλληνας ηθοποιός δεν έχει λεφτά. Βλέπουν τα σπίτια του Μπράντ Πίτ, της Αντζελίνα Τζολί, του Τόμ Κρούζ και νομίζουν πως κι αυτοί θα γίνουν έτσι. Δεν είναι εύκολο γενικότερα να έχεις μια συνείδηση και μια επαφή με τον εαυτό σου. Θέλει καθημερινή δουλειά.

Σε όλα τα επίπεδα, όχι μονάχα στη δουλειά μας.

Πως ανταποκρίνεται η ψυχή σας και πως το λογικό κομμάτι του εαυτού σας

σ' όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας μετά την έκτη Δεκεμβρίου ;

Δεν υπάρχει αυτός ο διαχωρισμός μέσα μου. Καταρχήν κατέβηκα κι εγώ στις πορείες. Κι αυτό όχι σαν μια αντίδραση απλού παρατηρητή. Πρέπει να σου πώ πως μ' έβαλε σε μια διαδικασία σκέψης. Βαθιάς και χωρίς φιοριτούρες. Κάτι πρέπει να γίνει. Φυσικά δε πετούσα πέτρες, εννοείται. Δεν είμαι κουκουλοφόρος, αλλά στις πορείες όλοι είμασταν κουκουλοφόροι για να προστατευτούμε από όλα αυτά τα χημικά που μας ρίξανε. Έχει χαθεί η αξιοπιστία. Η πίστη πως κάτι ισχύει σ'αυτή τη χώρα. Κι όταν είσαι έτσι χαμένος, είναι κι επικίνδυνο αυτό το πράγμα για να μη πάρει μια μορφή αλλιώτικη, θέλει προσοχή αλλά είναι ένα δείγμα. Όποιος άνθρωπος έχει ακόμα πνεύμα και μυαλό πρέπει να το αγκαλιάσει και να το προχωρήσει αυτό το πράγμα. Θεωρώ πως ήταν μια εξέγερση με νόημα, που μπορείς να πάρεις πραγματικά πολλά αν θέλεις να δεις και αντιλαμβάνομαι ότι είναι σόκ για πάρα πολύ κόσμο αλλά όσοι έχουνε αφήσει ακόμα το μυαλό τους ν' αναπνέει θα πρέπει να το δούνε πολύ θετικά και να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι μας λέει αυτή η εξέγερση. Κάτι μας λέει που πρέπει να το ακούσουμε.

Ποιά είναι η γνώμη σας για όλα αυτά τα εξεγερμένα νέα παιδιά;

Μου έκανε τρομερή εντύπωση που είδα τόσα παιδιά 12, 13 ,14 ετών, δεν ξέρω αν είναι όλοι συνειδητοί μέσα σ' αυτό ή δεν είναι, σε μια εξέγερση δεν είναι όλα συνειδητά, κάτι σημαίνει όμως, κάτι ζητάνε και βγήκαν στους δρόμους. Που σημαίνει πως κάπου ήταν εγκαταλελειμμένα, όχι με την έννοια που λένε διάφοροι μικροαστοί, που είναι οι γονείς αυτών των παιδιών που τ' αφήσαν έτσι στους δρόμους, εννοώ πως επί της ουσίας ήταν αφημένα τα παιδιά. Απ' όλους μας. Κανείς μας δεν ήταν εκεί δίπλα τους για να καταλάβει πως κάτι ζητάνε. Ζητάνε επικοινωνία, ζητάνε σεβασμό και πρέπει να το δούμε αλλιώς θα χαθεί κι αυτή η ευκαιρία. Που είναι οδυνηρή αλλά είναι ισχυρή. Μέσα σ'όλο αυτό έχουν γίνει πολλά ωραία πράγματα και θα γίνουν κι άλλα, δε τελείωσε, αρκεί να μη ξαναμπούμε μέσα στα κουκούλια μας. Αν θέλουμε πραγματικά κάτι ν' αλλάξει πρέπει κάποιοι άνθρωποι ν' αφοσιωθούν στην επανίδρυση του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Απο κει θα ξεκινήσουν όλα. Απο κεί θα ξεκινήσει ένα παιδί να έχει πολιτική και κοινωνική συνείδηση, του να μπορεί ν' αναγνωρίζει, να σκέφτεται και ν' αξιολογεί τα πράγματα και όχι να τρώει ότι του λένε ή του δίνουν. Χάσαμε την αμφιβολία και πέσαμε με τα μούτρα σ' έναν άκρατο καταναλωτισμό. Ξέρεις πως πολλά σχολεία που φέρνουμε τα παιδιά από την επαρχία στην πόλη τα πηγαίνουμε στο Mall;  Για εκδρομή.

Λοιπόν σε πληροφορώ πως αυτό με σοκάρισε τρομαχτικά. Δε το ήξερα. Αυτό με τρόμαξε.

Η αποψή σας σας για τις διάφορες παρεμβάσεις ακτιβιστικού τύπου που κάνουν διάφορες

ομάδες νέων παιδιών σε θέατρα, σε ραδιόφωνα σε τηλεοπτικούς σταθμούς;

Εγώ θεωρώ πως είναι ένα από τα πιο ωραία πράγματα που έχει γίνει αυτές οι παρεμβάσεις. Βρέθηκα κι εγώ σε μια παράσταση θεατής που μπήκανε μια ομάδα από παιδιά νεαρά, πολύ ευγενικά, μπήκανε στο θέατρο, ζητήσανε να κάνουν μια παρέμβαση, διακόπηκε η παράσταση και διαβάσανε ένα κείμενο τρομερά συγκινητικό, που μιλούσε για το πολιτισμό, γιατί αυτά ήταν παιδιά από σχολές κινηματογράφου και θεάτρου και στο τέλος ο κόσμος σηκώθηκε και χειροκρότησε. Βεβαίως υπήρξαν κι άνθρωποι που αντιδράσανε, κι έγινε ένα πολύ ωραίο και γόνιμο interaction για ένα τέταρτο περίπου. Στην Αρχαία Ελλάδα το θέατρο ήταν ένα πεδίο εκπαίδευσης, σκέψης και συζήτησης, μη το ξεχνάμε κι αυτό.

Τρείς συγγραφείς,ο Μάρκαρης, ο Δοξιάδης και ο Θεοδωρόπουλος στείλανε μια κοινή

επιστολή στον τύπο διαμαρτυρόμενοι για αυτές τις παρεμβάσεις.

Δεν είναι και 3 συγγραφείς που τους εκτιμώ και πάρα πολύ ως εκπρόσωπους πνευματικούς.

Δεν είναι δηλαδή δα και κάποιοι που θα έλεγα “Ωπ! Γιατί το είπε τώρα αυτός;” .

Αλλά μπορεί και κάποιος που εκτιμώ να βγεί και να το πεί γιατί

φαίνεται το σκουλήκι είναι πολύ ύπουλο πράγμα, δε ξέρεις σε ποιόν έχει μπεί.

Μερικοί ηθοποιοί των αθηναϊκών θεάτρων φτιάξανε ένα κοινό κείμενο για τα γεγονότα

που το διαβάζαν μετά το τέλος των παραστάσεων τους.

Επιτέλους να κάνουν κάτι και οι ηθοποιοί.

 Γιατί πρέπει να ξέρεις πως οι ηθοποιοί είναι μια κάστα ανθρώπων που πιο αργά από όλους τους άλλους ξεκινάνε. 

Είναι λίγο βυθισμένοι στη τέχνη τους.

Να μη σου πώ πως και το θέατρο στην Ελλάδα είναι τελείως μικροαστικό, οπότε γιατί εγώ να περιμένω άλλη αντίδραση από τους συναδέλφους; Όλοι βολευτήκαμε. Κάναμε λίγο τηλεόραση για να βγάλουμε κανά φράγκο, κάναμε και διαφημιστικά, κάναμε το ένα, κάναμε το άλλο και σου λέει τώρα τι θα γίνει; 

Τι μας λένε τα παιδιά; Ξυπνήστε! 

Γιατί θα γίνουν κι άλλα τέτοια πράγματα, επαναπροσδιορίστε τις αξίες και τις αρχές σας. 

Εγώ τον κύριο Δοξιάδη δεν τον έχω δει ποτέ σε καμιά παράσταση πάντως, τόσο που νοιάζεται για το θέατρο. 

Δεν νομίζω πως είναι θεατρόφιλος ο κύριος Δοξιάδης.

Ποιά είναι η σχέση μεταξύ θεάτρου και πνευματικότητας;

Πάνε μαζί κατά τη γνώμη σας;

Όχι απαραίτητα. Υποτίθεται πως είναι μια πνευματική δουλειά.

 Και υποτίθεται πως οι άνθρωποι που παλεύουν μ' αυτή τη δουλειά και αναμετριούνται με το πνεύμα τους σκέφτονται πιο πολύ.

Τώρα το πως σκέφτεται και τι συμπεράσματα βγάζει ο καθένας είναι μια πολύ προσωπική ιστορία. 

Δηλαδή εννοώ πως ένας πολύ μεγάλος καλλιτέχνης δεν είναι απαραίτητο να είναι και δημοκράτης.

Μπορεί μια χαρά να είναι ένας πολύ σκεπτόμενος φασίστας.

Ζώντας σε μια έρημο χωρίς πίστη και ιδεολογία κατά πόσο θεωρείτε πως 

μπορούμε να ερμηνεύσουμε με ισορροπία και ευθύνη τις αλλαγές που έχουν συμβεί

και τα αποτελέσματα που θα επιφέρουν;

Θέλει το μυαλό σου να είναι ελεύθερο αλλά συγχρόνως να είσαι και ώριμος.

Αυτά τα συζητάω και με τη κόρη μου.

Είναι 22 χρονών, νέα και παρορμητική όπως οι περισσότεροι νέοι.

Αυτό που θέλω να σου πώ όμως είναι πως δεν έχω τίποτα φοβερές απαντήσεις να τις δώσω.

Κι εγώ μια βολεμένη μικροαστή είμαι, τίποτα παραπάνω. Και τι έγινε δηλαδή; Το ότι είμαι ηθοποιός δε με βάζει στο αλώβητο, ούτε με κάνει σκληρά πολιτικοποιημένη ή τολμηρή ας πούμε περσόνα.Οι ερωτήσεις σου είναι μια αφορμή για μένα να κάνω κι εγώ την αυτοκριτική μου, να γίνω κι εγώ πιο θαραλλέα. Ποιά είμαι εγώ που μιλάω για όλα αυτά ας πούμε;

Ποιά θεωρείτε πως είστε;

Μια ηθοποιός που και τη καριέρα της κοιτάει κι αυτή, που έχει κάνει κάποια λεφτουδάκια, έκανε κάποιες επιτυχίες, πήρε μερικά βραβεία. Και αυτά δεν είναι όλα όσα ήθελα να κάνω. Γιατί πάντα σκέφτομαι και απο δώ τι θα κερδίσω και απο κεί τι θα κερδίσω. Δεν είναι σταθερές οι απόψεις μου και η ζωή μου. Και εγώ σκουριασμένη νιώθω και με βρήκε σε μια στιγμή όλο αυτό το πράγμα που πάρα πολλές φορές αναρωτιόμουνα τι κάνω μέσα στη δουλειά μου, εκτός από το να προσπαθώ κάθε φορά να είμαι καλύτερη και να βρίσκω και ν' αγγίζω την αλήθεια. Μήπως η δουλειά του ηθοποιού με απομονώνει, μήπως με εμποδίζει να είμαι αυθόρμητη και ειλικρινής; Δε ξέρω. Πολλές φορές δεν είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου και με τη ζωή μου. Κι εγώ σ' αυτή τη πόλη ζώ. Κι εγώ τις ίδιες ανάγκες έχω, τα ίδια εμπόδια αντιμετωπίζω. Παρολ' αυτά συνεχίζω να σκέφτομαι αισιόδοξα και να αγαπάω τη ζωή. Γιατί ξέρω ότι είναι ένα δώρο που μας έχει δοθεί και πως θα πρέπει να είμαστε γενναιόδωροι στη ζωή που ζούμε εμείς αλλά και στη ζωή που ζούν οι άλλοι δίπλα μας.

Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να ζήσει τη ζωή του μ' ένα υγιή τρόπο.

Ποιές δυνάμεις καθορίζουν το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα κατά τη γνώμη σας;

Τα ΜΜΕ.

Αν δε γίνεις αποδεκτός από αυτά...

Οι κριτικές. Αυτοί που γράφουν για το θέατρο και για το σινεμά. Τα free press.

Όλοι οι καλλιτέχνες θέλουν να έρθει κάποιος δημοσιογράφος να τους δεί και να γράψει κάτι, είναι τόσο αλληλένδετα πια αυτά, δεν είναι εύκολο. Είμαστε και μια μικρή χώρα. Το βαθύ θεατρόφιλο κοινό, αυτό που θα σε ακολουθήσει και σε μια παράξενη παράσταση απο περιέργεια να δεί τι έχεις κάνει κι από ενδιαφέρον, είναι τόσο λίγο. Κοίταξε να δείς, όταν πηγαίναμε και βλέπαμε τον Παπαϊωάννου στη Κατάληψη (τότε που έπαιζε κάτω στη Πειραιώς) πριν από καμμιά δεκαπενταριά χρόνια και έκανε τις πρώτες παραστάσεις και δε βρίσκαμε το δρόμο, χανόμασταν, γιατί ήταν σε κάτι περιοχές no man's land, ε δεν είναι πια το ίδιο θέαμα αυτό που κάνει ο Δημήτρης τώρα. Μπορεί αισθητικά να είναι εξαιρετικό και είναι ωραίο που ένας καλλιτέχνης προχωράει και εξελίσσεται αλλά τ' ότι τον βάλανε στο Παλλάς για μένα είναι τρομαχτικό. Εγώ βλέπω τον κόσμο όταν παίζω σε πολύ μεγάλα θέατρα πως ξεκινάει και πως καταλήγει στο τέλος της σεζόν, όταν έχει γίνει πια μόδα και πάνε όλοι. Είναι ωραίο που μέσα απ' ότι έγινε μόδα πάνε, δεν λέω, αλλά είναι ο τρόπος που βλέπουν τη παράσταση. Δεν ξέρω αν και κατά πόσο υπάρχει κέρδος γιατί δεν έχει γίνει η προηγούμενη δουλειά, του εκπαιδεύοντας το κοινό. Από την άλλη είναι ωραίο που υπάρχει ένας πλουραλισμός αλλά υπάρχουν και παρενέργειες. Γίνεται μια μεγάλη έκθεση.

Η Bienalle ας πούμε. Πάει κόσμος, αλλά δε τη πολυκαταλαβαίνει κι αμέσως βγάζει το συμπέρασμα 

πως αυτή η τέχνη δε τον αφορά και σκέφτεται πως καλά κάνει και μένει σπίτι και βλέπει τηλεόραση.

Θέλει μια προετοιμασία.

Όπως προετοιμασία ήθελε κι όλη μας η ζωή.

Για αυτό κατέληξε να είναι έτσι.

(συνέντευξη που μου έδωσε η Θέμιδα Μπαζάκα και δημοσιεύτηκε στη Parallaxi που κυκλοφορεί)