Συνέντευξη- κΩνσταντινΟς τΖουμΑς

Στην ερημιά με χάρη

O Κωνσταντίνος Τζούμας μιλάει για τις Ως εκ Θαύματος

περιπέτειες της ζωής, την τέχνη του, τα χρόνια της Νέας

Υόρκης, το ραδιόφωνο και εξηγεί τη σημασία του

 να μην είναι κανείς σοβαρός.

-Πως θα περιγράφατε τον εαυτό σας κύριε Τζούμα;

Δεν νομίζω πως κάποιος άνθρωπος με χιούμορ, γούστο και εμπειρίες θα περιέγραφε ποτέ τον εαυτό του. Όσο περνάει ο καιρός διαπιστώνει κανείς πως δε ξέρει τίποτα, ότι άλλα νόμιζε κι άλλα είναι εντέλει, πόσα ακόμη έχουν να του αποκαλυφθούν. Δεν έχω ιδέα και ούτε μ'ενδιαφέρει να μάθω για να σου πώ την αλήθεια. Όσες φορές έχουν επιχειρήσει άνθρωποι να μου πουν για το μέλλον, για τον χαρακτήρα μου με αφήνει τρομερά αδιάφορο, δε θέλω να ξέρω, για να είμαι ειλικρινής. Μπορεί αυτό που θα μου πούνε ν'αρχίσω να το "φοράω" και να συμπεριφέρομαι μ' ένα γελοίο τρόπο. Γιατι βλέπεις έτσι λειτουργούν αυτά, άμα σου κάνουν μια κριτική ή ένα σχόλιο,

“τι ωραία που κινείται τα χέρια σας ή τι ωραία ηχόχρωμα φωνής που έχετε ή τι ευφυολόγος που είστε”, εσύ από την επόμένη να πρέπει πάντα να είσαι καλοντυμένος, πάντα ευφυολόγος, πάντα με γοητευτική φωνή κτλ. Είναι μια γελοιότητα όλο αυτό. Δεν ξέρω απολύτως τίποτε λοιπόν. Νομίζω πως ότι νομίζει κανείς πως είναι, είναι εκεί κατά τύχη, ίσως και ατάκτως εριγμένο. Κάπως έτσι.

-Ως εκ Θαύματος, ο τίτλος του πρώτου τόμου της αυτοβιογραφικής σας τριλογίας. Κάτα πόσο θεωρείτε πως έχουμε τον καιρό ή την διάθεση στην εποχή μας να βιώσουμε τη ζωή ως θαύμα;

Το σύστημα που κινείται ο καθένας μας, η κοινωνική του ομάδα έχει μερικές ρουτινιάρικες συμπεριφορές, λειτουργεί με κανόνες υποτίθεται και άλλα μεγάλα, πυκνά και βαθυστόχαστα. Από πολύ νωρίς είχα αντιληφθεί πως μπορούμε, όσοι θελουμε και είμαστε αποφασισμένοι, να λειτουργήσουμε εκτός προδιαγραφών, εκτός σχεδίου, και η περιπτωσή μας, κόντρα στις προδιαγραφές και στις απόψεις του συστήματος, μαζί μ' άλλους ανθρώπους να κάνει άλλα πράγματα, που ως εκ θαύματος αυτά τα πράγματα να κάνουνε μιαν αίσθηση, να μη περάσουν απαρατήρητα. Ποιός θα το έλεγε πως τα τελευταία 10 χρόνια θα σταμάταγα τα ξενύχτια και θα απέβαλλα ένα σωρό συνήθειες και γούστα προκειμένου ν'αφοσιωθώ σε κάτι όπως είναι η γραφή; Τι είναι τα θαύματα αγαπητέ; Είναι αυτό που λέει ο Θερβάντες με το στόμα του Δον Κιχώτη: "Τα θαύματα είναι κάτι γεγονότα που συμβαίνουν σπάνια". Αλλά όταν συμβαίνουν..

-Το θεωρούσατε αδιανόητο να συμβεί ως ενδεχόμενο;

Δε μου είχε περάσει από το μυαλό. Όταν ήμουνα μικρός συνηθίζανε να μου λέγανε λόγω των καλών εκθέσεων που έγραφα ότι έπρεπε να γίνω συγγραφέας. Εγώ δεν έδινα σημασία. Με την ίδια ελαφρότητα που μου λέγανε πως έπρεπε να γίνω ηθοποιός ή χορευτής με την ίδια ελαφρότητα μπήκα και στο χορό και στο θέατρο, ίσως και στη συγγραφή τώρα. Δε θεωρώ τον εαυτό μου συγγραφέα. Μια ζωή εξιστορώ, η οποία κατα τη γνώμη μου έχει ένα ενδιαφέρον, από την άποψη ότι αποδεικνύω πως γίνεται να πετύχεις πράγματα χωρίς να χρειαστεί να κάνεις όλα αυτά που εσείς πιστεύετε πως πρέπει να κάνει κάποιος για να γίνει εκείνο, ετούτο ή κάτι άλλο και όλα αυτά χωρίς να έχω κάποια οικονομική επιφάνεια από πίσω. Αυτό είναι όλο το στοίχημα που εγώ (χωρίς να το πολυέχω πάρει χαμπάρι) είχα βάλει με τα πράγματα και τον εαυτό μου. Και αυτό είναι που εντέλει προέκυψε.

-Πόσο σας επηρέασε ο θάνατος της μητέρας σας στη μετέπειτα δόμηση της κοσμοθεωρίας σας;

Ήμουνα τυχερός μέσα στην ατυχία μου, δηλαδή μου έγινε ένα δώρο εντέλει να πάρω τη ζωή μου στα χέρια μου πολύ μικρός. Το κατάλαβα μετά μεγαλώνοντας και βλέποντας τους συνομιλήκους μου να εκβιάζονται συναισθηματικά από τους γονείς τους.

-Αυτή η δυναμικότητα της μητέρας, αν ζούσε, θα σας είχε αλλάξει τη πορεία που τελικά ακολουθήσατε;

Είναι πολύ πιθανό, ναι. Θυμάμαι που όταν ήμουν μικρός μου είχε πει πως δεν ήθελε να γίνω θεατρίνος και όμως να που έγινα τελικά ένας άνθρωπος που σπούδασε τη τέχνη της εξαπάτησης. Αν ζούσε δεν ξέρω αν θα είχα κάνει τις ίδιες επιλογές, είχε αυτό το χάρισμα της απαλής δράσης και να λέει τα πράγματα που ήθελε να πεί υποδόρια, χωρίς να τα επιβάλλει. Της χρωστάω πως μου έμαθε τα όρια. Εγώ έχω κινηθεί σε γκέτο πάρα πολύ ακραία. Πάντα υπήρχε ένα κουδούνι, κάτι που μου έλεγε μέχρι εδώ να φτάσω, πιο πέρα δε με παίρνει και κάπως έτσι πορεύτηκα. Αυτό της το χρωστάω, μαζί μ' άλλα πολλά.

-Διαβάζοντας το βιβλίο διέκρινα μια λυσσαλέα διάθεση για ζωή. Να ζήσετε τις στιγμές. Έντονα και αληθινά. Αναζητούσατε κάτι σ' όλο αυτό;

Μπά, όχι. Εκείνη την εποχή συλλέκτες εμπειριών ήμασταν όλοι. Αναζητούσαμε αυτό που νομίζαμε πως θα μας έκανε κοσμοπολίτες και ωραίους τύπους, γιατί εμείς αυτό θέλαμε. Δε θέλαμε να είμαστε ούτε πετυχημένοι, ούτε όμορφοι. Ωραίοι τύποι θέλαμε να είμαστε. Να ταξιδεύουμε, να μας συμπεριφέρονται γενναιόδωρα, να έχουμε και μεις μια γενναιοδωρία, να μπορούμε να συγχωρούμε που και που όταν χρειάζεται και άλλα διάφορα τέτοια. Η δίψα για ζωή υπήρχε και την ίδια στιγμή ξόδευα πολύ, σπατάλη όχι με μέτρο. Άγνωστο το μέτρο την εποχή εκείνη. Δε βάλαμε ποτέ στόχο τι θα κερδίσουμε. Θέλαμε να περάσουμε καλά. Να γνωρίσουμε ακόμα μια ωραία τύπισσα. Να μας καλέσει ένας τύπος στο εξοχικό του και να περάσουμε ωραία.

Κανείς δεν είχε λεφτά και ξαφνικά βρισκόμασταν στα καλύτερα στέκια, στα ξενύχτια, στους έρωτες, στα ταξίδια. Πως γινόταν; Μα ως εκ θαύματος.

.Πως λειτουργούσατε χωρις εγχειρίδιο οδηγιών, από τα προσωπικά μέχρι τα επαγγελματικά.

Είχα στα στοιχειώδη, σ' εκείνα που χρειάζονται για να σε κρατήσουν σε μιαν στοιχειώδη πορεία πλεύσης. Αλλιώς το περιβάλλον γίνεται ένα τοπίο μ ' αντικείμενα μοντέρνας τέχνης, που δε ξέρεις αν είναι για χρήση ή για ενατένιση, για φτύσιμο ή για λατρεία και αποδόμηση.

-Αυτό δυσκόλευε τους ανθρώπους με τους οποίους ζούσατε, συναναστρεφόσαστε; 

Υποθέτω μερικούς ναι, άλλους πάλι τους διευκόλυνε και σίγουρα έστω και εκ των υστέρων και μεταχρονολογημένα μου αναγνωρίζανε πως είχα δίκιο και αυτό ήταν πολύ ενθαρρυντικό, ανακουφιστικό. Να χτυπάει αργά το τηλέφωνο σου τη νύχτα και μια παλιά αγάπη σου να σου λέει πως τώρα που ζεί έξω θυμάται τα χρόνια που περάσατε μαζί ως κάτι πολύ ωραίο.

-Υπάρχει κάτι που σας έμαθε εκείνη η περίοδος;

Νομίζω πως αυτό που έμεινε απ' όλα αυτά, γιατί πολύ συχνά είχε κάτι ερημώσεις και εξακολουθεί να έχει, κάτι ερημικές περιοχές, κάτι ελειμματικά μονοπάτια και τρίστρατα, είναι αυτή η αίσθηση του να βαδίζεις στην ερημιά με χάρη που λέει και η Ζατέλη. Γιατί όχι;

-Περιγράφετε πολύ γλαφυρά και με μεγάλη ακρίβεια τη συναισθηματολογία ενός έφηβου που μεγαλώνει στην μεταπολεμική Ελλάδα και ιχνογραφείτε με ακριβοδίκαια ματιά τα ευρύτερα κοινωνικά περιβάλλοντα τα οποία διασχίσατε, χωρίς περιττές μυθοποιήσεις. Νιώσατε ποτέ δύσκολα ζώντας ηθελήμένα σε ένα είδος διαρκούς απογύμνωσης; 

Ναι πραγματικά, ούτε η εποχή μου, ούτε η γενιά μου, ούτε η φυλή μου ,δεν είχαμε διάθεση για αγιοποιήσεις και μυθοποιήσεις. Από την μια υπήρχε ένας άγραφος νόμος της αντροπαρέας που έπρεπε να ανταποκριθεί σ'ενα είδος κανιβαλισμού, των άλλων φυσικά, που δε μ' άρεσε καθόλου. Από την άλλη μεριά σε κάθε ευκαιρία όταν ήμουνα μόνος μου ή όταν είχα απέναντι ένα νέο κορίτσι που άνοιγε τη βεντάλια της ύπαρξης με μεγαλύτερη πολυχρωμία και έμπαινε σε περιοχές πιο ευαίσθητες, πιο ντελικάτες, πιο κρυμμένες, καταλάβαινα ότι εκεί είναι η πραγματική μου κλίση, ότι αυτό εμένα με ενδιέφέρει πιο πολύ, το να εκτεθώ αφειδώλευτα και όχι η τρέχουσα συμπεριφορά, το γούστο και η ηθική. Δε μου έλεγαν απολύτως τίποτα και πιστεύω πως ένας από τους λόγους που αντιδρούσα έτσι εκείνη την εποχή ήταν ένα είδος ισορροπίας απέναντι στη περιρρέουσα ατμόσφαιρα.

-Μιλήστε μου για την εποχή. 

Ο Πειραιάς εκείνη την εποχή άκουγε πολύ λαϊκό τραγούδι, οι αυλές πραγματικά αναστενάζανε. Όλα αυτά τα ντέρτια και οι καημοί εμάς δε μας πολυάρεσαν. Μας τράβαγε το Ηρώδειο, μας τράβαγε η συμφωνική ορχήστρα, η τζάζ μουσική, το ροκ εντ ρολ. Δε ξέρω πως συνέβη, αλλά χρόνια αργότερα ανακάλυψα στην Νεά Υόρκη ότι τελικά είχα επιδοθεί σε μια επιβιωτική τακτική σνομπαρίσματος των αισθημάτων μου. Γινόταν χωρίς να το αντιλαμβάνομαι. Έμαθα να μη δίνω μεγάλη σημασία σε αυτό το πράγμα που λέγεται αισθήματα, ντέρτια, καημοί και διάφορα παρόμοια. Τα περνούσα λίγο ελαφριά αυτά τα πράγματα. Δεν μπορεί να είναι αυτό, κάτι μου διαφεύγει και στην επόμενη γωνία θα το συναντήσω, κάπως έτσι έλεγα. Έπαιζε ρόλο και παυσίπονου αυτή η συμπεριφορά όπως καταλαβαίνεις, με αποτέλεσμα να διαφεύγουν και πάρα πολλά πράγματα. Έχει μια φράση ο Μπέκετ στο Περιμένοντας τον Γκοντό. Λέει ο Βλαδίμηρος: "Μήπως κοιμόμουνα όταν οι άλλοι υποφέραν;" Αυτή η φράση με προβλημάτισε όταν τον έπαιξα τον Βλαδίμηρο 2 φορές. Μήπως κοιμόμουνα και εγώ όταν οι άλλοι είχαν προβλήματα; Δεν έχουμε πάντα την εποπτεία του τι συμβαίνει τριγύρω μας παρασυρμένοι από το δικό μας όνειρο ευτυχίας. Όλα αυτά δε με βοήθησαν να βγάλω βέβαια κάποιο συμπέρασμα. Δε με βρίσκεις πιο αισιόδοξο τωρα που μιλάμε ή με έτοιμη γνώση. Ειλικρινά δεν έχω ιδέα.

-Πως αποτυπώθηκε εσωτερικά η εποχή που βρισκόσασταν στη Νέα Υόρκη; 

Έντονα. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Ήμουνα άγνωστος μεταξύ διασημοτήτων, αγνώστων κτλ. 

Ωραία. Complete uknown like a rolling stone, όπως λέει και ο δημοφιλής στίχος του Ντύλαν. Και ίσως η πιο ερωτική μου περίοδος. Γιατί όταν είσαι κανένας μπορείς να μεταμορφωθείς σε οτιδήποτε γουστάρεις. Μπορείς να παίξεις ότι ρόλο θέλεις. Πέρασα καταπληκτικά. Επαγγελματικά δε το κυνήγησα ιδιαίτερα. Δεν έτρεχα σε οντισιόν, να αποδεικνύω κάθε φορά το ταλέντο μου, το όποιο ταλέντο μου. Αυτό με ενοχλούσε πάρα πολύ. Με ενδιαφέρει να είμαι πληρωτέος άμα τη εμφανίσει. Όταν με δει κάποιος να πεί πως η αύρα αυτού του ανθρώπου μου κάνει. Τ' άλλα θα τα βρούμε όταν συνεργαστούμε. Άσε τώρα να σου αποδείξω κάθε φορά ότι

είμαι καταπληκτικός και ότι είμαι καλύτερος από τους άλλους κτλ. Δεν μου αρέσουν αυτοί οι ανταγωνισμοί καθόλου. Τα βαριέμαι όλα αυτά. Βαριέμαι τη διαδικασία της απόδειξης. Ήθη και συμπεριφορές αυτά μου έκαναν εντύπωση κυρίως. Έβλεπα τους rockstars να ψωνίζουν για τις ερωμένες τους και να βγάζουνε τα μασούρια με τα κατοστοδόλλαρα από την crocodile μπότα τους και άλλα τέτοια. Βέβαια μετά σκέφτηκα πως αυτά που τότε βίωνα ως μοναδικότητα, ως κάτι ιδιαίτερο, ήταν μια κοινοτοπία εντέλει, μια κοινοτοπία που μου πήρε χρόνια για να το καταλάβω. 

Όταν κάποιος αφηγείται την ζωή του ως μοναδική μπορεί την ίδια στιγμή να υπάρχει στον ίδιο χώρο άλλος ένας που αν αφηγηθεί τη δικιά του να χλωμιάσεις. Οι ζωές των ανθρώπων έχουν πάρα πολύ ενδιαφέρον γιατί είναι όλες μοναδικές, με το τρόπο που τις βίωσε ο καθένας φυσικά, πολλές έχουν το στοιχείο της δράσης, των αλλόκοτων εμπειριών, των απροσδόκητων γεγονότων, ένα φώς να σε τυφλώσει, να σε ρίξει στα γόνατα και ν' αλλάξεις ζωή. Εκεί στη Νέα Υόρκη έμαθα αυτό. Να μη το κάνω θέμα, να μη νομίζω πως είμαι το κέντρο του σύμπαντος, γιατί έβλεπα δίπλα μου ζωές ανθρώπων που έλαμπαν τη μια στιγμή και την άλλη ήταν στο τελευταίο σκαλοπάτι. Αυτό έκανε τη κυρία ματαιότητα να με επισκεφτεί πάρα πολύ νωρίς. Και να μου χαμηλώσει τον τόνο. Και μερικές φορές, γιατί ακόμα με επισκέπτεται, να με ακυρώνει.

-Γιατί γυρίσατε πίσω στην Ελλάδα; 

Είχε κλείσει πια ο κύκλος. Είχα γίνει πια ένας μπλαζέ Νεουορκέζος, δεν είχα πια τίποτα άλλο εκεί πέρα να κάνω, και επειδή στην Ελλάδα εκείνη την εποχή οι προτάσεις που μου έγιναν, το Happy Day του Βούλγαρη, μια σειρά συνεργασιών με τη Λυρική Σκηνή και διάφορα άλλα, συν το γεγονός πως τα πράγματα ήταν πιο χαλαρά, η Ελλάδα δεν είχε τους ασφυκτικούς ρυθμούς της Νέας Υόρκης, είχαν γυρίσει και πολύ ενδιαφέρουσες φυλές Νεοελλήνων από Βερολίνο, Παρίσι,

Λονδίνο, Ρώμη που βρισκόντουσαν κατά τη διάρκεια της χούντας. Οπότε ήταν πολύ ωραίο το καλλιτεχνικό κλίμα και όλα αυτά συνετέλεσαν στο να πάρω την απόφαση της επιστροφής. 

-Την ελευθεριότητα εκέινης της εποχής πως την βλέπετε σήμερα; Την νοσταλγείτε;

Δε μου έλειψε και ποτέ η ελευθεριότητα. Mπορεί να ήταν πιο διονυσιακά τα πράγματα τότε αλλά mπορεί και να μου διαφεύγει σήμερα πως οι νέοι άνθρωποι διαθέτουν τον ελεύθερο χρόνο και πως λειτουργούν στα ερωτικά τους. 

-Όταν ακούτε για τηλεόραση...

Δε κάνω τηλεόραση, δε μου αρέσει, δε μου άρεσε ποτέ. Δεν έχει καλούς φωτισμούς, τα πρόσωπα δεν είναι γοητευτικά, δεν έχει το βάθος πεδίου που έχει το σινεμά. You'll get what you see και με ενοχλεί αυτό. Είχα κάνει παλιά, το 93 μια εκπομπή, όταν ξεκίναγε το STAR, το Μην Διακόπτετε τις Διαφημίσεις Για Να Δείξετε Πρόγραμμα, που ήταν κάτι άλλο, όχι σειρά δηλαδή και είχε θέμα της τις διαφημίσεις. Μου άρεσε πολύ αλλά παρολ' αυτά μετά από ένα χρόνο τη βαρέθηκα και είπα πάμε για άλλα.

-Τη σημερινή περιρρέουσα ατμόσφαιρα πως τη βλέπετε;

Έχει να κάνει με το ότι ένα μεγάλο μέρος των Μέσων Μαζικής Αποβλάκωσης είναι ηλίθια. 

-Γιατί ο κόσμος δεν αντιδρά;

Δεν είναι εύκολο με τόση πλύση. Από την άλλη όταν ακούνε μια φωνή που τους μοιάζει ευφορική,

ευαίσθητη, χαριτωμένη, την αγκαλιάζουν με πολύ ενθουσιασμό όταν προκύψει. Χωρίς να σημαίνει ότι η φωνή λέει τα μεγάλα και θαυμαστά. Και μόνο ότι κρατάει καλή παρέα αρκεί.

Πως προέκυψε η συνεργασία με τον Εν Λευκώ, τον ραδιοφωνικό σταθμό που τα τελευταία χρόνια κάνετε την εκπομπή σας ;
Ο Τάσος ο Φαληρέας, της δισκογραφίας η φυσιογνωμία αυτή, πρότεινε στο ζεύγος Καβαθά τότε που έφτιαχνε τον Εν Λευκώ το ονομά μου. Και επειδή η πρόταση ήταν στη κυριολεξία εν λευκώ, μ' άρεσε και δέχτηκα. Κάθε πρωϊ μου δίνει την ευκαιρία αυτή η εκπομπή να εξισορροπήσω κι εγώ και για 2 ώρες, να ψυχανεμιστώ ένα είδος αρμονίας, γιατί πραγματικά το υπόλοιπο της ημέρας είναι δρόμος μετ' εμποδίων. Για όλους μας.

-Ακούτε άλλους ραδιοφωνικούς σταθμούς;

Πιστεύω πως στη χώρα της τυφλής playlist ο μονόφθαλμος βασιλεύει. Tόσο απλά.

Τι γεύση σας άφησε η ενασχόληση με το σινεμά;

Δώρον-άδωρον. Δε με προχώρησε ως καλλιτέχνη. Εντέλει αναπαρήγαγα τη περσόνα μου,  και μέτα από κάποιο σημείο άρχισαν αναρωτιέμαι τι νόημα έχει όλο αυτό και έτσι στράφηκα στο θέατρο ολοκληρωτικά.
Ως θεατής ο ΝΕΚ δε με προσέλκυσε. Έβρισκα πως είχε πολλές ατέλειες. Κατ' αρχήν δεν είχε γυναίκες ερωτεύσιμες, τι να λέμε τώρα. Σε αντίθεση με τον ξένο. Τι Φελίνι, τι Μπέργκμαν, τι Μπουνιουέλ, τι Αντονιόνι, ακόμα και ο Ταρκόφσκι, μεταφυσικός, μεταφυσικός  αλλά οι γυναίκες στις ταινίες του είναι όχι απλώς ερωτεύσιμες.. μέχρι πρόταση γάμου τους κάνεις. Ύστερα κάτι ήθελαν να αποδείξουν στους κριτικούς, υπήρχε μια σοβαροφάνεια, μια δυσκοιλιότης, κάτι το συγκαμένο, δε ξέρω πως να το ορίσω. Εξ ου και το σαββοπούλειο, βύθισαν μια γενιά στα πιο βαθιά χασμουρητά. 

-Το θέατρο τι αποτελεί για σας;

Η ζωή είναι πολύ πιο συναρπαστική και απρόβλεπτη απ' ότι το θέατρο. Έχει γίνει δηλαδή, κάτι με το γκρέμισμα των ιδεολογιών, κάτι με τη πολυπολιτισμικότητα των μητροπόλεων, κάτι με τη ζαραβακατρανέμια της ασυννενοησίας που επικρατεί, σαν θόλωμα. Παλιότερα υπήρχαν σταθερές με τις οποίες πορευόμασταν. Αυτός ο χαρακτήρας ήτανε έτσι, τον έφτιαχνε ο ηθοποιός ανάλογα με το ταλέντο του και το χαρισμά του, τον έδειχνε και αυτό ήταν μια κατάθεση ενός γεγονότος. Για ποιό χαρακτήρα να μιλήσεις σήμερα όταν εμείς οι ίδιοι αλλάζουμε χαρακτήρα 15 φορές μέσα στην ημέρα; Και πως να συλληφθεί αυτή η πολυπρισματικότητα που έχουμε πλέον ο καθένας και να τη κάνεις μια ταινία ή ένα θεατρικό;  Αδυνατώ να το εκφράσω καλλιτεχνικά. Ο πιο προσιτός μου τρόπος είναι το ραδιόφωνο. Να κυλώ από το ένα θέμα στο άλλο, να υπογραμμίζω κάτι άλλο, ν'ακούω μουσική. Που λές και αύριο να ξυπνήσω και να πληροφορηθώ πως δε υπάρχει θέατρο δε θα ενοχληθώ καθόλου. Αρκεί να υπάρχουν τα βιβλία μου, 2-3 φίλοι, μια βόλτα, ένα καλό γεύμα. Μου αρκεί.

-Πότε μπορούμε να πούμε έναν ηθοποιο κακό; 

Όλοι μπορεί να είναι και καλοί και κακοί. Νομίζω πως έχουμε δικαίωμα όταν μπούμε στη περιπέτεια της δημιουργίας και στο καλό και στο κακό, αλλιώς δεν έχει νόημα. Αρσακειάδα είναι η τέχνη; Όχι, έχεις δικαίωμα στα πάντα. Παλέυεις, βουτάς μέσα, πέφτεις κάτω, σηκώνεσαι, τα κάνεις ανωκάτω πολύ συχνά, δε τρέχει και τίποτε. Φαίνεται όμως όταν κάποιος παλεύει, έχει κράμπες στο στομάχι, ιδρώνει, κάνει μπάμ αμέσως. Και εκεί είναι η διαφορά του καλού από τον κακό. Ότι μπορεί να κάνει όλη αυτή την επίπονη διαδικασία που είναι η ηθοποιία, να φαίνεται ως ένα παιδικό ευφορικό παιγνίδι που πρόεκυψε τυχαία. Αυτό είναι το μυστικό της μεγάλης τέχνης.

-Αυτό που αγαπήσατε στη θεατρική σας πορεία ποιό ήταν;

Ο Μπέκετ είναι ο μόνος που αγάπησα και θα ήθελα να τον γνωρίσω κιόλας. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση σαν συγγραφέας. Και μου έκανε εντύπωση από τη σχολή θυμάμαι, που τον παρουσιάζανε ως το θεάτρο του παραλόγου ενώ εγώ δεν έβρισκα τίποτε παράλογο, τον έβρισκα πολύ σύγχρονο. Το ότι θα βρεθούμε όλοι ως υπαρξιακά σκουπίδια κάποια φορά στη ζωή μας, το έβλεπα από πολύ μικρός να γίνεται. Και στον περιγυρό μου και στο ευρύτερο περιβάλλον. Στη Νέα Υόρκη το είδα δίπλα μου, καλλιτεχνικά αναστήματα μεγάλα να είναι στο διπλανό τραπέζι σε κατάσταση Βατερλώ. Ένοιωθα πάρα πολύ οικεία εκφέροντας τις λέξεις του.

Γράφτηκε και στις κριτικές αυτό. Λές και ο Τζούμας πέρασε όλη του τη ζωή σε μια υπαρξιακή ερημιά. Και είχαν δίκιο. 

Τι σας έκανε να φτάσετε καλλιτεχνικά μέχρι εδώ;

Το λέτε λές και πρόκειται για κάποιο επίτευγμα. Πρόκειται ξεκάθαρα πέρι λάθους. Δεν έχω ιδέα, ειλικρινά σας μιλάω. Δεν υπήρχε κανένα πρόγραμμα, καμμιά ιδεολογία πίσω από αυτό. Τι να υποθέσουμε; Οτι έκανα, το κατάφερα εξαιτίας των πολλών όχι που έλεγα; Ακούγεται αστείο. Μ' άρεσε πολύ αυτή η περιπέτεια, μπαινόβγαινα μέσα σ'αυτήν, δε τη πήρα ούτε ιδιαίτερα σοβαρά, ούτε ιδιαίτερα ελαφρά, δε μπορώ να πώ πως αποστήθισα και κρατήθηκα μετά μανίας γατζωμένος σε κάτι.

Πιστεύω πως έμεινε ότι μπόρεσε*

[συνέντευξη που μου έδωσε ο Κωνσταντίνος Τζούμας και δημοσιεύτηκε στη Parallaxi]

Η εκπομπή του Κωνσταντίνου Τζούμα μεταδίδεται
 από τη συχνότητα του Εν Λευκώ 87,7. Ο πρώτος
τόμος της αυτοβιογραφικής του τριλογίας με τίτλο
ΩΣ ΕΚ ΘΑΥΜΑΤΟΣ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.