Συνέντευξη [ΑΝΝΑ ΚΟΚΚΙΝΟΥ*]

Άννα Κοκκίνου

“Η εποχή μας είναι εποχή μίσους”

Πως προέκυψε ο ρόλος της Πουπέ κυρία Κοκκίνου;

Αν ήμουνα εγώ ο συγγραφέας και έγραφα το έργο θα έγραφα κάτι τελείως διαφορετικό (γέλια). Μπορεί να είχα σκεφτεί εγώ μερικά πράγματα και να πλησίασα τον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, τον συγγραφέα του έργου, ο Βαγγέλης όμως μετά όλα αυτά τα έβαλε σ'ένα τελείως δικό του κόσμο, έδωσε δικές του προεκτάσεις. Το έργο είναι του Χατζηγιαννίδη τελείως. Μπορεί να υπήρχαν μερικές αρχικές ιδέες, τις διαμόρφωσε όμως εξαιρετικά μέσα από τη δικιά του προσωπικότητα αναπτύσσοντας και γράφοντας το ρόλο της Πουπέ.

Πως γνωριστήκατε με τον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη;

Τον είχα γνωρίσει παλιότερα αλλά δεν είχαμε αναπτύξει ιδιαίτερες σχέσεις. Μονάχα μέσω κοινών φίλων βρισκόμαστε καμμιά φορά. Είχα κάνει μια σκέψη για ένα θέμα (ας το πούμε έτσι) είχα μια σκέψη, μια έμμονη ιδέα, με κάτι που να έχει κούκλα μέσα, υπήρχαν κι άλλα πράγματα βέβαια, που κατά καιρούς γύριζαν στο μυαλό μου, κάτι κωμικό, κάτι σαρκαστικό, κάτι μεγάλης αμεσότητας με το κοινό, κάτι ελαφρώς παράδοξο. Είχα τρομακτική ανάγκη να εκφράσω κάτι κωμικά παράδοξο από μέσα μου, δε ξέρω πως αλλιώς να το πω. Συμπτωματικά εκείνη την εποχή διάβασα τους 4 Τοίχους και είδα πως όλα αυτά που σκεφτόμουν, η ατμοσφαιρά που έψαχνα θα μπορούσε να εκφραστεί μέσω αυτού του συγγραφέα. Του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη. Έτσι τον πήρα τηλέφωνο, τον ρώτησα αν τον ενδιαφέρει, υπήρχε πολύ μεγάλη ανταπόκριση κι έτσι σιγά-σιγά δημιουργήθηκε ένα μεγάλο δέσιμο μεταξύ μας. Ένα δέσιμο που γίνεται όλο πιο βαθύ και πιο έντονο.

Πως θα χαρακτηρίζατε τη Ρίκα, την ηρωϊδα που έγραψε για σας;

Κοιτάχτε, εγώ είμαι ακόμα στη φάση που την ψάχνω τη Ρίκα. Δεν την έχω γνωρίσει ακόμα εντελώς. Η Ρίκα είναι ένα πρόσωπο που η μοναξιά ως κατάσταση την καθορίζει, η απόρριψη από τους γονείς επίσης. Το παιδικό της τραύμα. Το γεγονός πως ασχολείται με τις κούκλες ως επάγγελμα, είναι σαν αυτό το τραύμα το παιδικό να έχει γίνει ζωή. Δεν θέλει να φύγει από το τραύμα γιατί δε μπορεί να φύγει. Κι έτσι ως απότυπωμα την συνοδεύει και την καθορίζει για μιαν ολόκληρη ζωή.

Τι προσπαθεί να πετύχει με αυτό το είδος επιθετικής καλοσύνης το οποίο τη χαρακτηρίζει;

Είναι ένα πρόσωπο που δε θέλει να δει τη πραγματικότητα του εαυτού της.

Αυτή η επιθετική καλοσύνη είναι μιαν άμυνα, ένα ακόμα ψέμα που λέει στον εαυτό της.

Οι άνθρωποι είμαστε μόνο καλοί ή μόνο κακοί;

Και τα 2. Σ' όλες τις δόσεις. Υπάρχουνε όλα.

Απλά συμβαίνει τις περισσότερες φορές να καλλιεργούμε μόνο τη μια πλευρά.

Κάτα πόσο οι εγγραφές της παιδικής ηλικίας μας καθορίζουν τελικά;

Μας ορίζουν απόλυτα. Δείτε πως κοιτάει ένα παιδί και πως κοιτάμε εμείς.

Στο στάδιο της παιδικής ηλικίας όλα εγγράφονται, όλα γίνονται αποτύπωμα.

Μέσα στ' οποίο ρέει η ζωή.

Υπάρχει μια χαρακτηριστική αναφορά στο έργο, για το πως η σημερινή εποχή είναι η εποχή της ταχύτητας και του μίσους. Γιατί κατά τη γνώμη σας συμβαίνει αυτό;

Ας παρακολουθήσει κάποιος τον εαυτό του καθημερινά, Βιαζόμαστε συνέχεια, δεν έχουμε χρόνο για τίποτα, δεν έχουμε χρόνο για τα πιο ουσιώδη, συνέχεια βιαζόμαστε, έχει γίνει σχεδόν τίκ, συνέχεια βιαζόμαστε. Βιαζόμαστε. Συνέχεια. Σκοντάφτουμε ο ένας στον άλλο, με τρομερή ταχύτητα, με τι τρομερό τρόπο αντιμετωπίζουμε ο ένας τον άλλο όταν συμβαίνει αυτό, με τη βλοσυρότητα, με τι μίσος. Ναι μίσος. Η εποχή μας είναι εποχη μίσους. Είναι κάτι διάχυτο αυτό το πράγμα στην εποχή μας. Όλα έχουν πιεστεί από μια ταχύτητα η οποία μας ξεπερνά και η οποία μας πιέζει να τα κάνουμε όλα μηχανικά και γρήγορα. Και το μόνο πράγμα που αφήνουμε πίσω είναι ο εαυτός μας. Και αυτό ως κατάσταση οδηγεί σ' εσωτερικευμένη βία. Που κάποια στιγμή, δι ασήμαντον αφορμή ξεσπά.

Έχετε καταλήξει αν αγαπάει τους ανθρώπους η Ρίκα;

Προσπαθεί. Το μίσος τριγύρω, τ' οποίο κυριαρχεί ως κατάσταση στην εποχή μας, την εξωθεί να φερθεί ακραία στο τέλος του έργου.

Εσείς στη καθημερινή ζωή πως λειτουργείτε;

Καταφέρνετε να μετριάζετε τη διαδικασία παραγωγής του μίσους, του θυμού;

Είναι κάτι που το προσπαθώ. Κι αυτό που δέχομαι κι αυτό που εκπέμπω. Βέβαια άμα σκεφτώ πως καμμιά φορά εκπέμπω μίσος αμέσως νιώθω κάτι πολύ καταλυτικό, κάτι που με πονάει πάρα πολύ.

Από που εμπνευστήκατε για να σκηνοθετήσετε, να μετατρέψετε σε θεατρική πράξη τις ατμόσφαιρες του έργου και του ρολου; Τι είχατε στο μυαλό σας;

Δείτε. Στην αρχή δεν ήξερα πως να τα ενώσω όλα όσα συνέθεταν τη προσωπικότητα της Πουπέ. Μια μέρα μελετώντας το ρόλο θυμήθηκα ένα πρόσωπο από τα παιδικά μου χρόνια στην Αίγυπτο. Μια γυναίκα πολύ..χοντρή(γέλια). Χρειαζόμουνα κάτι που να τα ενώσει όλα τα επιμέρους κομμάτια του ρόλου και εμένα η μνήμη μου ανέσυρε αυτή τη χοντρή ως το εξωτερικό κέλυφος του ρόλου. Λοιπόν η χοντρή αυτή ήταν μονίμως δυσαρεστημένη και δε μπορούσε να καταλάβει πώς είναι καταδικασμένη να είναι χοντρή ενώ τρώει “τόσο” λίγο(γέλια). Και συγχρόνως έψαχνα για το εσωτερικό αίσθημα του ρόλου τ' όποίο μετά από λίγο το βρήκα. Βρήκα το αίσθημα της απάθειας. Η απάθεια μ' έχει απασχολήσει πολύ, είναι ένα συναίσθημα της εποχής μας εντελώς σημερινό.

Τι είναι αυτό που σας ώθησε να ασχοληθείτε με το θέατρο;

Μόνο του ήρθε. Σαν ένα ανεπαίσθητο σπρώξιμο. Δεν ήταν έμμονη ιδέα. Όταν είχα έρθει από την Αίγυπτο, το πρώτο καιρό βίωνα κάπως επώδυνα αυτή την αλλαγή από την Αίγυπτο στην Ελλάδα. Είχα πάει λοιπόν σε μια παράσταση του Κούν που δε μπορώ να θυμηθώ ποιά ήταν. Ήμουν περίπου 17 ετών, είχα μπεί στη Φιλοσοφική τότε, και ξαφνικά κάποια μέρα ενώ καθόμουν μ 'εναν φίλο μου σε μια παρέα με ρωτάει κάποιος με τι θα ήθελα ν' ασχοληθώ, κι εγώ θυμάμαι την αίσθηση που μου είχε αφήσει η παράσταση στου Κουν και απαντάω αμέσως, πως θα γίνω ηθοποιός. Θυμάμαι ακόμα το βλέμμα του φίλου μου, γεμάτο έκπληξη να με κυττάζει, γιατί δεν είχα εκδηλώσει τίποτα σχετικό μέχρι τότε (γέλια). Βέβαια είχα ένα καθηγητή στο Καϊρο, Χρήστος Διονυσόπουλος τ' ονομά του, ο οποίος μου άνοιξε ένα ορίζοντα τεράστιο. Από αυτόν έμαθα την Αντιγόνη, το Σολωμό, τον Πλάτωνα. Κι αυτός με έβαλε να πρωτοπαίξω, στα τότε πλαίσια τα σχολικά.

Εκείνη την εποχή τι σκεφτόσαστε πως θα γίνετε όταν μεγαλώσετε;

Εγώ νόμιζα πως θα γίνω δημοσιογράφος (γέλια). Η δημοσιογραφία με τράβαγε πολύ. Μου άρεσε πολύ και η ζωγραφική, τα ταξίδια και μετά έγινε ένα κλικ, την εποχή που βρέθηκα στην Ελλάδα δηλαδή. Λέγοντας το αυτό δεν εννοώ πως η απόφαση πάρθηκε κι άρχισε να υλοποιείται ευθύς αμέσως. Καμμία σχέση.

Τι σημαίνει το θέατρο για σας;

Μαθαίνω για τη ζωή, μαθαίνω για τους ανθρώπους, μαθαίνω για τον εαυτό μου.

Μαθαίνω ποιός είμαι.

Ο χώρος της λογοτεχνίας έχει αποτελέσει πολλές φορές πρόσφορη πηγή για τις θεατρικές σας απόπειρες. Τι είναι αυτό που σας έλκει εκεί;

Αυτό το οποίο με έλκει και το οποίο έγινε ενστικτωδώς, είναι πως παίρνοντας κάτι το οποίο δεν είναι θεατρικό, για να το κάνεις να λειτουργήσει αναγκαστικά ανακαλύπτεις τα εργαλεία τα θεατρικά. Είναι σαν να ασχολείσαι με το τι είναι θέατρο. Ασχολείσαι με τα πρωταρχικά υλικά του θεάτρου. Και δεν είναι κάτι που επειδή το βρήκες, ισχύει για κάθε έργο. Κάθε κείμενο έχει το δικό του κώδικα. Το μόνο που ξέρεις είναι πως πρέπει να κάτσεις να ασχοληθείς, να βρείς αυτό το κώδικα. Και πρέπει να σου πω πως δεν είναι κάτι εύκολο. Έχουμε δει να μη λειτουργεί πάντα αυτό το πράγμα. Αυτό εμένα με τραβάει πολύ.

Για ποιό πράγμα θεωρείτε τυχερό τον εαυτό σας και για ποιό άτυχο

αυτά τα χρόνια που κάνετε θέατρο;

Αισθάνομαι μόνο τυχερό τον εαυτό μου. Θα είναι ύβρις να ισχυριστώ πως με θεωρώ άτυχη.

Είναι πολύ πλούσιο το ταξίδι μέχρι τώρα, γνώρισα πράγματα για το κόσμο, για τους ανθρώπους, που αλλιώς δε θα γνώριζα, αν δεν αντιμετώπιζα κι αυτές τις τρομερές δυσκολίες που αντιμετώπισα. Δε μπορώ να πώ τη λέξη άτυχος, το θεωρώ κάτι σαν αχαριστία.

Έχετε κάνει κινήσεις παράτολμες;

Μόνο. Ότι εγώ αισθανόμουν πως είμαι ανολοκλήρωτη σαν ηθοποιός, τ' ότι έπαιξα σε ένα έργο μόνη μου για πρώτη φορά, εννοώ τις Μορφές του Βιζυηνού, και πως αυτό συνέπεσε με μια στιγμή κατά την οποία δεν ένιωθα έτοιμη, έπρεπε να το κάνω όμως, δε σήκωνε τότε άλλη αναβολή, το θέατρο έπρεπε να ανοίξει κι έτσι αναγκάστηκα από ανάγκη να παίξω μόνη μου. Κι έπεσα στα βαθιά. Κι έπεσα σε ότι καλύτερο θα μπορούσε να μου συμβεί. Βρέθηκα αντιμέτωπη με τα πρωταρχικά υλικά του θεάτρου. Τ' οποίο αν το καλοσκεφτείς ήταν μεγάλη τύχη.

Νιώσατε ποτέ οτι σας απορρόφησε η τέχνη σε βαθμό που να το μετανιώσετε;

Όχι σε βαθμό να το μετανιώσω αλλά ναι με απορρόφησε. Προσπαθώ να ισορροπώ.

Μπορούμε να πούμε πως ο καλός ηθοποιός λειτουργεί σαν καθρέφτης για το κοινό, πως του βγάζει στην επιφάνεια το αληθινό του πρόσωπο;

Το έχει πεί πολύ καλά αυτό ο Σαίξπηρ, πως το θέατρο είναι ο καθρέφτης της φύσης και λέγοντας φύση εννοεί τα πάντα. Αυτό πρέπει να είναι και ο ηθοποιός. Ο καθρέφτης της φύσης. Όταν δεν είναι έτσι λειτουργεί σαν παραμορφωτικός καθρέφτης. Σαν ένα τίποτα.

Βλέπετε το θέατρο ως εργαλείο παρέμβασης;

Βέβαια. Και είναι κάτι για το οποίο αναρωτιέμαι ακόμα πάρα πολύ, γιατί η κατάσταση στην Ελλάδα δεν έχει πιο πάτο απο αυτο που βιώνουμε. Με απασχολεί πάρα πολύ. Η ζωή μας έχει αλλάξει τελείως με αυτά που συμβαίνουν. Δεν είμαστε όπως είμασταν. Και αυτό το θέατρο οφείλει να το δείξει.

Εκμοντερνισμός των μύθων και των χαρακτήρων ή παραδοσιακογενή ανεβάσματα; Εσείς τι πιστεύετε;

Αυτό το έχει πει εξαιρετικά ο Τσέχοφ στο Γλάρο, μιλώντας για τους παλιούς και νέους τρόπους έκφρασης. Δεν υπάρχει παλιό και καινούργιο. Υπάρχει κάτι αληθινό ή όχι. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να κάνει κάποιος τα πάντα αρκεί να είναι αληθινά. Η αλήθεια είναι το παν.

Υπό ποιές προυποθέσεις μπορεί ενας καλλιτέχνης στην Ελλάδα να αποβεί

δημιουργικά πρωτότυπος και αληθινά πρωτοποριακός;

Έχουμε παραδείγματα που συμβαίνει. Ξέρετε επειδή έτυχε πέρυσι να δώ κάποιες παραστάσεις στο εξωτερικό, αλλά και στο Φεστιβάλ Αθηνών, δε μπορεί παρά να κάνει κάποιος τη σύγκριση με τους ξένους ηθοποιούς. Είναι πιο ελεύθεροι, πιο αποενοχοποιημένοι και έχουν και 2 πράγματα που λειτουργούν υπέρ τους. Έχουν καλύτερη εκπαίδευση και έχουν καλύτερο πολιτιστικό επίπεδο.Θα μπορούσαμε κι εδώ να έχουμε αυτό το επίπεδο γιατί έχουμε δυνάμεις εξαιρετικές. Αλλά υπάρχει αυτό το αναθεματισμένο το ελληνικό, που σου λέει όχι δε θα σηκώσεις κεφάλι.

Οταν παίζετε σε τι κατάσταση βρίσκεστε εσωτερικά; Πως προετοιμάζεστε πριν βγείτε στη σκηνή;

Αυτό που επιδιώκω είναι όσο γίνεται να είμαι πιο αμέτοχη, πιο ψυχρή. Όταν λειτουργεί αυτό, το αποτέλεσμα είναι πολύ καλό. Βλέπετε, είναι σαν να έχεις 10 κατσαρόλες μπροστά σου και πρέπει να ρυθμίσεις τις δοσολογίες των υλικών σε καθεμιά. Χρειάζεται ψυχραιμία και αποστασιοποίηση εκέινη την ώρα που όλα ετοιμάζονται συγχρόνως και το κοινό “πεινάει” από κάτω.

Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει για σας να έχει ένας ηθοποιός;

Το ήθος. Μιλώντας κανείς για ήθος δεν εννοεί κάτι το ηθικό, σε καμμιά περίπτωση. Ήθος σημαίνει στάση απέναντι σε πράγματα, στη ζωή, στο θέατρο. Αν το καλοσκεφτούμε απο εκεί ξεκινάνε όλα.

Τι θα συμβουλεύατε εναν νέο ηθοποιό;

Θυμάμαι κάτι που είχε πεί η Λαμπέτη. Πρέπει να μάθεις πόσο αγαπάς το θέατρο. Για ν' ασχοληθείς με το θέατρο πρέπει να το αγαπάς. Μου είχε κάνει αυτή η απλή φράση τεράστια εντύπωση. Ο κάθε ηθοποιός θα το μάθει αυτό με το δικό του τρόπο.

Το θέατρο είναι μια περιπέτεια;

Αχ! Και τι δεν είναι μια περιπέτεια τελικά;

ΛΑ ΠΟΥΠΕ

Μαύρη Κωμωδία του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη Σκηνοθ.: 'Αννα. Κοκκίνου. Ερμηνεύει: 'Αννα Κοκκίνου. Σκηνικά.: Νίκος Αλεξίου. Κοστούμια: Χριστίνα Μαθέα Μουσική: Στέλλα Γαδέδη ΘΕΑΤΡΟ ΣΦΕΝΔΟΝΗ Μακρή 4, Μακρυγιάννη, 2109246692 Μέχρι 10/5.